Landsframleiðsla

Hlutur sjávarútvegs af vergri landsframleiðslu hefur sveiflast verulega undanfarna tvo áratugi. Árið 1997 var hann rúm 13%, árið 2007 var hann kominn niður í rúm 5%, árið 2011 yfir 10% og árið 2019 í 6%. Vegna sjálfbærrar nýtingar á fiskistofnum er vexti í sjávarútvegi skorður settar. Því er eðlilegt að hlutdeild sjávarútvegs í landsframleiðslu dragist saman þegar umsvif aukast í öðrum atvinnugreinum. Sjá nánar í umfjöllun um gjaldeyrisöflun. Hér er einungis átt við hlut sjávarútvegs í hefðbundnum skilningi, veiðum og vinnslu, en ekki taldar með þær greinar sem styðjast beint eða óbeint við starfsemi sjávarútvegsfyrirtækja. Mikilvægi sjávarútvegs fyrir þjóðarbúið er því umtalsvert meira en lesa má úr þessum tölum einum og sér. En sjávarútvegur hefur lengi verið og er einn af grunnatvinnuvegum Íslendinga hvað sem tímabundnum sveiflum í hlutdeild greinarinnar í landsframleiðslu líður.

Heimild: Hagstofa Íslands

Vægi sjávarútvegs í framleiðslu og þar með í atvinnulífinu er mjög mismundandi eftir landshlutum. Víðast hvar er sjávarútvegur 10-20% af framleiðslu en vægi hans er langminnst á höfuðborgarsvæðinu og stóð hann einungis undir rétt rúmlega 1% af framleiðslu á höfuðborgarsvæðinu á árinu 2017. Mikilvægastur er hann á Austurlandi og á Vestfjörðum, þar sem hann var 21-24% af framleiðslu. Hlutdeildin hefur skroppið talsvert saman frá árinu 2012 sem skýrist meðal annars af gengi krónunnar, sem var mun sterkara árið 2017 en árið 2012. Þegar gengið styrkist fást færri krónur fyrir vörur sem seldar eru í útlöndum, en tölurnar á myndinni eru á verðlagi hvers ár. Þar að auki hafa umsvif annarra atvinnugreina áhrif, en þegar þau aukast skreppur vægi sjávarútvegs saman, að öðru óbreyttu. Hér er einungis átt við hlut sjávarútvegs í hefðbundnum skilningi, veiðum og vinnslu, og ekki taldar með þær greinar sem styðjast beint eða óbeint við starfsemi sjávarútvegsfyrirtækja.

Heimild: Úr skýrslum Byggðastofnunar, Hagvöxtur landshluta 2008-2016 og 2012-2017 sem unnin er af Hagfræðistofnun í samvinnu við Byggðastofnun

Sjávarútvegur er sannkölluð „landsbyggðargrein“ og einungis landbúnaður stendur þar framar. Er hér miðað við vægi framleiðslunnar sem fer fram á landsbyggðinni í samanburði við höfuðborgarsvæðið. Alls mátti rekja 67% framleiðslunnar á árinu 2017 til höfuðborgarsvæðisins en 33% til landsbyggðarinnar, sé tekið mið af öllum atvinnugreinum. Þessi hlutföll eru 14% og 86% í sjávarútvegi. Sjávarútvegur er dreifður um landið, en minnsti hluti framleiðslunnar var á Norðurlandi vestra á árinu 2017 en stærsti á Norðurlandi eystra og á Suðurlandi. Nokkur breyting hefur verið á skiptingunni frá árinu 2003 og ber þar helst að nefna aukin hlutdeild Suðurnesja og svo Suðurlands, sem líklega má rekja til nálægðar við útflutningshafnir og Keflavíkurflugvöll.

Heimild: Úr skýrslum Byggðastofnunar, Hagvöxtur landshluta 2004-2009 og 2012-2017 sem unnin er af Hagfræðistofnun í samvinnu við Byggðastofnun